از رکوردهای جدید نجومی سال ۲۰۲۳ می‌توان به ثبت پرانرژی‌ترین پرتو گامایی که تاکنون از خورشید دیده شده است، اشاره کرد. قبلا تلسکوپ فضایی پرتوی گامای فرمی ناسا، پرتوهای گامای خورشید را با انرژی بالغ بر ۲۰۰ گیگاالکترون‌ولت یا GeV (۲۰۰ میلیارد الکترون‌ولت) رصد کرده بود. چنین پرتویی بسیار پرانرژی است.
پرتوهای گامای پرانرژی زمانی تولید می‌شوند که پرتوهای کیهانی یا همان ذرات اعماق فضا که سرعتی تقریبا برابر با سرعت نور دارند، با جو خورشید برخورد کنند. با این‌حال، مشاهدات رصدخانه‌ی چرنکوف یا HAWC در مکزیک، وضعیت را تغییر داده است.
HAWC می‌تواند به‌صورت غیرمستقیم پرتوهای گاما را آشکار کند. وقتی یک فوتون پرتوی گاما وارد جو زمین شود، با یک مولکول جوی برخورد می‌کند و با تجزیه‌ی آن، بارشی از ذرات زیراتمی را شکل می‌دهد و تلسکوپ هاوک توانست این بارش را رصد کند. این تلسکوپ نوع جالبی از تلسکوپ با ۳۰۰ مخزن آب است که هر کدام ۲۰۰ تن گنجایش دارند.
ذرات زیراتمی حاصل از برخورد پرتوی گاما و مولکول جوی به‌قدری سریع هستند که وقتی وارد آب می‌شوند سریع‌تر از نور در آب حرکت می‌کنند (سرعت نور در آب کمتر از سرعت نور در خلأ یا هوا است). ذرات زیراتمی جرقه‌ای از نور را ایجاد می‌کنند که از نظر قدرت با انفجار فراصوتی برابر است و تابش چرنکوف نامیده می‌شود.
داده‌های هاوک ذراتی زیراتمی را آشکار کردند که از پرتوهای گاما با انرژی نزدیک به یک تریلیون الکترون‌ولت (یک تراالکترون ولت یا TeV) سرچشمه گرفته‌اند و تعداد کمی از آن‌ها دارای انرژی تا سقف ۱۰ تراالکترون‌ولت بودند.
گرچه مکانیزم دقیق پرتوهای گامای پرانرژی هنوز نامشخص است، تصور می‌شود که پرتوهای کیهانی عامل شکل‌گیری آن‌ها هستند. پرتوهای کیهانی تا ۱۰۰۰ کیلومتر زیر سطح خورشید نفوذ می‌کنند و در آنجا با میدان‌های مغناطیسی مخفی برهم‌کنش دارند؛ بنابراین با کشف این پرتوهای گاما تا حدودی می‌توان به اتفاقات زیر سطح خورشید پی برد.
گرچه پرتوهای گامای رصدشده قدرتمندتر از پرتوهای قبلی بودند، باز هم نمی‌توان آن‌ها را قدرتمندترین پرتوهای کل جهان دانست. این رکورد به پرتوی گامایی تعلق دارد که در سال ۲۰۲۱ به‌وسیله‌ی رصدخانه‌ی چینی بارش هوایی بزرگ در ارتفاع بالا (LHAASO) شناسایی شد. این پرتو انرژی باورنکردنی ۱٫۴ کوادریلیون الکترون ولت را داشت و از جایی در اعماق فضا سرچشمه گرفته بود.
۲. تپ‌اختر بادبان، رکورد پرتوی گامای جدیدی را از خود به جا گذاشت
منبع: https://www.zoomit.ir/space/414215-thirteen-space-discovery-2023/